Góc Đường Thi :
ẨM TRUNG BÁT TIÊN CA
Đỗ Phủ 
"Ẩm Trung Bát Tiên 飲 中 八 仙" hay còn gọi là "Tửu Trung Bát Tiên 酒 中 八 仙" cũng thế, đều chỉ tám người bạn rượu với nhau là Lý Bạch, Hạ Tri Chương, Lý Thích Chi, Lý Tấn, Thôi Tông Chi, Tô Tấn, Trương Húc, và Tiêu Toại 李 白、賀 知 章、李 適 之、李 璡、崔 宗 之、蘇 晉、張 旭、焦 遂. Còn "ẨM TRUNG BÁT TIÊN CA 飲 中 八 仙 歌" là bài thơ của Thi Thánh Đỗ Phủ viết theo thể cổ phong nhạc phủ vào khoảng tháng tư năm Thiên Bảo thứ 5 đời vua Đường Huyền Tông (746) là thời gian Đỗ Phủ mới đến đất Trường An. Ông đã dùng lời thơ gãy gọn chấm phá nêu bật được những nét tiêu biểu nhất của từng nhân vật trong Ẩm Trung Bát Tiên như sau:
飲 中 八 仙 歌 ẨM TRUNG BÁT TIÊN CA
知 章 騎 馬 似 乘 船， Tri Chương kỵ mã tự thừa thuyền,
眼 花 落 井 水 底 眠。 Nhỡn hoa lạc tỉnh thủy để miên.
汝 陽 三 鬥 始 朝 天， Nhữ Dương tam đấu thỉ triều thiên,
道 逢 麴 車 口 流 涎， Đạo phùng khúc xa khẩu lưu tiên,
恨 不 移 封 向 酒 泉。 Hận bất di phong hướng Tửu tuyền.
左 相 日 興 費 萬 錢， Tả tướng nhật hứng phí vạn tiền,
飲 如 長 鯨 吸 百 川， Ẩm như trường kình hấp bách xuyên,
銜 杯 樂 聖 稱 避 賢。 Hàm bôi lạc thánh xưng tị hiền.
宗 之 瀟 灑 美 少 年， Tông Chi tiêu sái mỹ thiếu niên,
舉 觴 白 眼 望 青 天， Cử trường bạch nhỡn vọng thanh thiên,
皎 如 玉 樹 臨 風 前。 Giảo như ngọc thụ lâm phong tiền.
蘇 晉 長 齋 繡 佛 前， Tô Tấn trường trai tú Phật tiền,
醉 中 往 往 愛 逃 禪。 Tửu trung vãng vãng ái đào thiền.
李 白 斗 酒 詩 百 篇， Lý Bạch đấu tửu thi bách thiên,
長 安 市 上 酒 家 眠， Trường an thị thượng tửu gia miên,
天 子 呼 來 不 上 船， Thiên tử hô lai bất thướng thuyền,
自 稱 臣 是 酒 中 仙。 Tự xưng thần thị tửu trung tiên.
張 旭 三 杯 草 聖 傳， Trương Húc tam bôi thảo thánh truyền,
脱 帽 露 頂 王 公 前， Thoát mạo lộ đĩnh vương công tiền,
揮 毫 落 紙 如 雲 煙。 Huy hào lạc chỉ như vân yên.
焦 遂 五 斗 方 卓 然， Tiêu Toại ngũ đẩu phương trác nhiên,
高 談 雄 辯 驚 四 筵。 Cao đàm hùng biện kinh tứ diên.
杜 甫 Đỗ Phủ
* Chú thích:
- Tri Chương 知 章 : tức Hạ Tri Chương, người đất Vĩnh Hưng (Chiết Giang), làm quan đến chức Bí Thư Giám, ghiền rượu, tính tình phóng khoáng, hiệu là "Tứ Minh Cuồng Khách 四 明 狂 客. Ông thường uống rượu say rồi cửi ngựa đi ngoài phố lắc lư như đang đi trên thuyền.
- Nhữ Dương 汝 陽 : tức Nhữ Dương Vương Lý Tấn 汝 陽 王 李 璡, cháu của Đường Huyền Tôn. Ông thường uống say rượu rồi mới đi chầu.
- Khúc Xa 麴 車 : là Xe chở rượu; Lưu Tiên 流 涎 : là Chảy nước dãi, rỏ dãi.
- Di Phong 移 封 : Di dời đất được vua phong cho.
- Tửu Tuyền 酒 泉 : là tên Huyện ở tỉnh Cam Túc. Tương truyền nơi đó có một con suối, nước suối có mùi rượu, nên mới gọi là Tửu Tuyền.
- Tả Tướng 左 相 ：chỉ Tả Thừa Tướng Lý Thích Chi. Ông làm Tả Thừa Tướng từ năm đầu Thiên Bảo (742) cho đến năm thứ 5 Thiên Bảo (746) thì bị gian thần Lý Lâm Phủ dèm pha nên bị bãi chức.
- Trường Kình 長 鯨 : chỉ con cá Kình (cá Voi) to lớn. Người xưa cho là cá voi có thể hút nước của hàng trăm con sông đổ ra biển, nên dùng tích nầy để so sánh Lý Thích Chi uống rượu như cá kình hút nước trăm sông vậy.
- Hàm Bôi 銜 杯 : là Ngậm ly, ý chỉ là "Ham uống rượu".
- Lạc Thánh 樂 聖 : là Vui với Rượu. Theo Tam Quốc Chí: Thượng Thư Lang Từ Mạc say rượu. Hiệu sự Triệu Đạt đến hỏi chuyện. Mạc bảo là "Trung Thánh Nhân". Đạt mách với Tào Tháo, Tháo giận. Tiên Vu Phó giải thích rằng: "Những khách say thường ngày kháo nhau: Rượu trong là Thánh nhân, rượu đục là Hiền nhân. Còn Lý Thích Chi sau khi bị bãi chức Thừa Tướng về ở ẩn đã có thơ như sau:
避 賢 初 罷 相， Tị hiền sơ bãi tướng,
樂 聖 且 銜 杯。 Lạc thánh thả hàm bôi.
為 問 門 前 客， Vị vấn môn tiền khách,
今 朝 幾 個 來？ Kim triêu kỷ cá lai ?
Có nghĩa:
Nhượng hiền bãi chức Tả Thừa,
Vui cùng chén rượu dây dưa tháng ngày.
Hỏi rằng trước cửa sáng nay,
Mấy người khách đến cùng say quên đời?!
- Tông Chi 宗 之 : là Thôi Tông Chi 崔 宗 之, con của Lại Bộ Thượng Thư Thôi Nhật Dụng, được hưởng phụ ấm phong làm Tề Quốc Công, làm quan đến chức Thị Ngự Sử. Ông là người tiêu sái phóng khoáng và có giao tình rất hậu với Lý Bạch.
- Cử Trường 舉 觴 : TRƯỜNG là ly uống rượu lớn; nên CỬ TRƯỜNG là Nâng ly.
- Bạch Nhỡn 白 眼 : là Mắt trắng. Theo tích của Nguyễn Tịch, một trong Trúc Lâm Thất Hiền đời Tấn, ông nhìn bạn bè và người tốt với con mắt màu xanh và nhìn người lạ người xấu với con mắt màu trắng. (Ta thường hay nói "Lọt vào mắt xanh" là vì thế!)
- Ngọc Thụ Lâm Phong 玉 樹 臨 風 : là Cây ngọc trước gió. Ý chỉ Thôi Tông Chi với dáng người thật đẹp, phong tư tài mạo tuyệt vời, khi say đứng trước gió thì đẹp như là cây ngọc lắc lư ngã nghiêng theo chìu gió vậy.
- Tô Tấn 蘇 晉 : là Tiến Sĩ năm Khai Nguyên đời Đường, ông ăn trường trai nhưng lại ghiền rượu. Tú Phật 繡 佛 : là hình của Phật được vẽ thật đẹp như thêu.
- Đào Thiền 逃 禪 : là trốn chạy việc ngồi thiền, là bỏ ngồi thiền.
- Lý Bạch 李 白 : Bốn câu thơ kể vắn tắt về Lý Bạch được vua triệu vào cung làm chức Hàn Lâm Học Sĩ. Khi vua Huyền Tôn thưởng hoa Mẫu Đơn ở Đình Trầm Hương cho triệu Lý vào làm thơ thì Lý đang say trong quán rượu ở chợ Trương An; Lại một lần vua Huyền Tôn đang chơi thuyền ở Bạch Liên Trì, muốn triệu Lý đến để làm thơ, thì Lý đang say khước ở viện Hàn Lâm, nhà vua phải lệnh cho Cao Lực Sĩ đỡ Lý xuống thuyền.
- Trương Húc 張 旭 : là người đất Ngô, là nhà thư pháp nổi tiếng ở đời Đường, rất giỏi về chữ thảo, được người đời xưng tụng là Thảo Thánh 草 聖 (Ông Thánh về lối viết chữ Thảo). Ông phóng túng không câu nệ giữ lễ như thói thường. Khi say, lột cả mũ mão dùng đầu nhúng vào mực để viết chữ. Người đời còn gọi ông là Trương Điên.
- Tiêu Toại 焦 遂 : là một người bình dân áo vải, nổi tiếng vì ghiền rượu. Theo Cam Trạch Giao của Viên Giao gọi Tiêu Toại là BỐ Y.
* Nghĩa bài thơ :
TÁM ÔNG TIÊN TRONG RƯỢU
1. Hạ Tri Chương uống say xong cửi ngựa lắc lư như đi thuyền, trông gà hóa cuốc té xuống dưới giếng cạn rồi nằm ngủ luôn trong nước. (Có thể từ TÉ GIẾNG là do ông nầy mà ra).
2. Nhữ Dương Vương Lý Tấn thì uống ba đấu rượu rồi mới đi chầu vua. Trên đường đi thấy xe chở rượu bay mùi rượu thơm còn thèm rõ dãi, tiếc không được nhà vua cải phong cho huyện Tửu Tuyền, nơi có con suối mà nước suối toàn là mùi rượu.
3. Tả Thừa Tướng Lý Thích Chi khi cơn hứng rượu nổi lên thì chẳng tiếc chi bạc muôn bạc vạn, và uống rượu như cá kình hút nước của muôn sông; cho rằng vì muốn nhường cho kẻ hiền tài nên không màng đến chính sự nữa.
4. Thôi Tông Chi là một thiếu niên thư sinh đẹp trai phong lưu, mỗi khi uống rượu say thường ngẩng mặt nhìn trời dáng vẻ đẹp như là cây ngọc đang phất phơ trước gió.
5. Tô Tấn mặc dù ăn trường trai niệm Phật, nhưng khi say rồi thì quên hết cả việc ngồi thiền.
6. Lý Bạch Uống vào một đấu rượu sẽ cho ra cả trăm bài thơ, thường ngủ trong các quán rượu ở Trường An; Vua cho gọi cũng không chịu lên thuyền, tự xưng thần chính là tiên trong rượu đây.
7. Trương Húc uống vào ba ly thì hưu bút viết liên miên, người đời xưng ông là THẢO THÁNH, trước mặt các vương công cũng cởi bỏ mũ mão để đầu trần không úy kỵ gì cả, và khi hưu bút thì những chữ thảo hiện ra trên giấy như mây như khói.
8. Tiêu Toại khi uống năm ly rượu vào bụng thì tinh thần phấn chấn. Trên tiệc rượu thì đàm luận thao thao làm cho những người ngồi chung quanh cũng đều kinh ngạc.
Mỗi người một phong cách, một dáng vẻ. Tám Ông Tiên Trong Rượu nầy đã để lại biết bao giai thoại văn thơ tuyệt tác. Thi Thánh Đỗ Phủ chỉ bằng những nét chấm phá tiêu biểu độc đáo đã rất khéo léo vẽ lại hình tượng khác người của "Ẩm Trung Bát Tiên" chỉ vỏn vẹn bằng 22 câu thơ súc tích.
* Diễn Nôm :
ẨM TRUNG BÁT TIÊN CA
Tri Chương cửi ngựa tựa đi thuyền,
Lắc lư té giếng nằm yên ngủ vùi.
Nhữ Dương ba đấu chầu vua,
Thấy rượu rỏ dãi ước bừa phải duyên,
Được phong ở đất Tửu Tuyền.
Tả Tướng mua rượu vạn tiền như không.
Uống tợ cá hút nước sông.
Tị hiền lạc thánh riêng ông nhất đời.
Tông Chi tuổi trẻ rạng ngời,
Nhìn trời nâng chén cùng mời khi say.
Cây ngọc trước gió nào ai...
Tô Tấn kính Phật trường trai nhãn tiền,
Rượu vào quên chẳng ngồi thiền.
Lý Bạch đấu rượu thơ tiên trăm bài.
Trường an quán rượu ngủ dài,
Vua kêu cũng chẳng sợ oai lên thuyền.
Tự xưng thần vốn rượu tiên.
Trương Húc "Thảo Thánh" uống liền ba ly,
Vương công cũng mặc xá chi,
Cởi mão hươu bút khác gì mây bay.
Tiêu Toại năm đấu vươn vai,
Cao đàm hùng biện ai ai cũng gờm.
Đỗ Chiêu Đức diễn Nôm
Hẹn bài viết tới !
杜 紹 德
Đỗ Chiêu Đức
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét