Tạp Ghi và Phiếm Luận :
TỨ KHOÁI của NGƯỜI XƯA
Năm 1964, khi tôi thi đậu bằng Trung Học Đệ Nhất Cấp, có bác tài phú Gia làm chung chành lúa với ba tôi trong nhà máy xay lúa Công Thành của Thị trấn Cái Răng, bác đọc thấy tên tôi trong Danh Sách Thí Sinh Thi Đậu Bằng Trung Học được đăng trên báo, bác đã chúc mừng ba tôi và khen tôi còn nhỏ mà đã đậu Diplom (diploma) và đọc một câu trong bài thơ Tứ Khoái của người xưa là "Kim bảng tánh danh đề 金 榜 姓 名 题" cho ba tôi nghe. TỨ KHOÁI của người xưa là 4 cái KHOÁI nào? Xin kính trình với Quý Thầy Cô và bằng hữu một bài thơ xưa nữa, bài thơ TỨ KHOÁI 四 快, nói về bốn cái "KHOÁI" nhất của các Cụ ngày xưa như sau:
Cửu hạn phùng cam vũ, 久 旱 逢 甘 雨,
Tha hương ngộ cố tri. 他 鄉 遇 故 知.
Động phòng hoa chúc dạ, 洞 房 花 燭 夜,
Kim bảng quải danh thì. 金 榜 掛 名 時.
Chú thích :
1. CAM 甘 là Ngọt. Vũ 雨: Là Mưa. Như Phong Vũ 風 雨 : là Mưa gió. Còn được đọc là VÕ. Vd như : Đão Võ 禱 雨 : là Cầu cho mưa xuống.
2. Cố 故 : Là Xưa, là Cũ. Vd : Cố nhân 故 人 là Người xưa, Cố Tri 故 知 là Người quen biết cũ.
3. Quải 掛 : Là Treo. Quải danh 掛 名 là Tên được treo lên. "Quải danh thì 掛 名 時" là Khi tên được treo lên.
* Nghĩa từng câu :
Câu 1 : Trời hạn hán lâu ngày, gặp được trận mưa rào (ngọt) đổ xuống.
Cầu 2 : Ở nơi xa quê hương mà gặp được người quen cũ, bạn cũ.
Câu 3 : Đêm động phòng hoa chúc khi ta kết hôn.
Câu 4 : Khi được treo tên trên bảng vàng, tức là khi thi đậu làm quan.
Câu chót có dị bản là : "Kim bảng tánh danh đề 金 榜 姓 名题". Có nghĩa Tên tuổi được ghi lên trên bảng vàng , nghĩa thì cũng tương tự, nhưng "... quải danh THÌ" ăn vận với "... Ngộ cố TRI" ở trên hơn là "... tánh danh ĐỀ".
Đây là 4 cái KHOÁI nhất của các ông bà ngày xưa, xin được diễn nôm như sau:
Hạn lâu, gặp được mưa rào,
Xa quê lại được chào người quen xưa,
Động phòng hoa chúc sướng chưa,
Bảng vàng bia đá cho vừa lòng em!
Thật ra đây là bài thơ Thần Đồng TỨ HỈ THI 神 童 四 喜 詩 (Tứ Hỉ 四 喜 là 4 điều VUI) của thi nhân Uông Thù 汪 洙 ở cuối đời Bắc Tống làm lúc mới có 9 tuổi, nên mới gọi là Thần Đồng Thi (Thơ của Thần đồng). Các cụ ta mượn để chỉ 4 cái khoái trá nhất trong đời. Nhưng có Cụ còn cho như thế vẫn còn chưa đủ "Khoái". Muốn diễn tả cho "thật khoái", thì phải thêm vào mỗi đầu câu 2 chữ như sau đây :
THẬP NIÊN cữu hạn phùng cam võ, 十 年 久旱 逢 甘 雨,
THIÊN LÝ tha hương ngộ cố tri, 千 里 他 鄉 遇 故 知.
LÃO GIẢ động phòng hoa chúc dạ, 老 者 洞 房 花 燭 夜,
THIẾU NIÊN kim bảng quải danh thì! 少 年 金 榜 掛 名 時.
Xin tạm diễn nôm như sau :
Mười năm hạn hán bỗng tuôn mưa,
Ngàn dặm quê người gặp bạn xưa,
Lão ông còn động phòng hoa chúc,
Tuổi trẻ bảng vàng quả sướng chưa !
Bốn câu thơ trên gọi là "Tứ cực khoái 四 極 快". Bốn cái KHOÁI lên đến đĩnh điểm luôn! Nhưng "Lạc cực sinh bi 樂 極 生 悲", VUI quá sẽ đến lúc sinh ra BUỒN. Như muốn diễn tả 4 điều làm cho người ta bực mình nhất là "Tứ bất khoái 四 不 快" thì sẽ thêm vào mỗi đầu câu 2 chữ như sau:
DIÊM ĐIỀN cữu hạn phùng cam võ, 鹽 田 久 旱 逢 甘 雨,
ĐÀO TRÁI tha hương ngộ cố tri, 逃 債 他 鄉 遇 故 知.
THÁI GIÁM động phòng hoa chúc dạ, 太 監 洞 房 花 燭 夜,
CỪU NHÂN kim bảng quải danh thì. 仇 人 金 榜 掛 名 時.
Cũng xin diễn nôm như sau :
Ruộng muối nắng lâu chợt đổ mưa,
Trốn nợ quê người gặp bạn xưa,
Thái giám bắt động phòng hoa chúc,
Kẻ thù đậu đạt, khổ hay chưa?!
Người xưa luận về Tứ Khoái thì như thế, còn hiện nay chúng ta có được những thứ nào khả dĩ gọi là KHOÁI hay không ?
Sau đây là tài liệu sưu tầm của em Kim Chấn Võ, một cựu học sinh Tân Hưng Cái Răng, về bài thơ "Tứ Khoái" mà thành "Hết Khoái" vì có một sự kiện đi kèm theo sau đó. Bài thơ và "Sự Kiện Đi Kèm" như sau:
久 旱 逢 甘 雨
Cửu hạn phùng cam vũ
暴 雨 淹 沒 村 !
Bạo vũ yêm một thôn !
他 鄉 遇 故 知
Tha hương ngộ cố tri ,
久 住 難 為 人 !
Cửu trú nan vi nhân !
洞 房 花 燭 夜
Động phòng hoa chúc dạ,
親 友 醉 不 歸 !
Thân hửu túy bất qui !
金 榜 掛 名 時
Kim bảng quải danh thì .
公 主 已 嫁 去 !
Công chúa dĩ giá khứ !
* Ghi Chú :
1. Bạo vũ 暴 雨 : Trong thành ngữ "Cuồng phong bạo vũ 狂風 暴 雨", ta thường nói là "Mưa cuồng gió loạn". Bạo vũ là Mưa lớn, Mưa xối xả, Mưa như trút nước!
2. Yêm một 淹 没: Yêm là Ngập, Một là mất. Yêm Một là Chìm ngập, chìm đắm.
3. Nan vi Nhân 難 為 人 : là Khó làm người, nghĩa là rất khó xử trong việc ăn ở chung với ai đó, khó sống với ai đó. Khác với VI NHÂN NAN 為 人 難 : Làm người rất khó, ý chỉ Cái đạo làm người phải rất thông tình đạt lý, giữ mình nghiêm cẩn cho phải đạo .
4. Giá 嫁: là Gã, là lấy chồng. Giá Khứ 嫁 去: Gã đi rồi, đã lấy chồng rồi !
* Nghĩa từng câu :
1. Cửu hạn phùng cam võ : Nắng lâu gặp mưa ngọt, mưa rào (khoái). Nhưng... Bạo vũ yêm một thôn : Mưa lại quá lớn làm chìm ngập cả thôn xóm (hết khoái !)
2. Tha hương ngộ cố tri : Ở nơi xa quê hương mà gặp được người quen (khoái). Nhưng... Cửu trú nan vi nhân: là Ở lâu khó làm người. Đây là vế sau của câu: Tương kiến dị đắc hảo 相 見 易得 好 (Cửu trú nan vi nhân 久 住 難 為 人). Con người, ở xứ lạ mới gặp nhau thì tay bắt mặt mừng rất dễ thân thiện và tốt với nhau, rất niềm nở với nhau. Nhưng nếu, ở chung với nhau lâu ngày, thì sẽ sanh ra nhiều chuyện, rắc rối với nhau, thậm chí cải lộn, đánh lộn, hoặc ghét đến nỗi không thèm nhìn mặt nhau luôn thì... hết khoái !
3. Động phòng hoa chúc dạ: Đêm động phòng hoa chúc thì KHOÁI khỏi phải nói rồi! Nhưng... Thân hữu túy bất qui : Bạn bè thân thích nhậu say cứ la cà, rề rà, nhừa nhựa nhậu hoài không chịu về, làm chú rễ bực mình (hết khoái) vì không vào động phòng hoa chúc được!
4. Kim Bảng quải danh thì: Khi tên họ được treo trên bảng vàng, thi đậu làm quan (khoái thiệt!) Ngày xưa, thường thì khi thi đậu Trạng Nguyên, nhà Vua hay gả Công Chúa cho làm vợ, được làm Phò Mã, vừa Đại Đăng Khoa vừa Tiểu Đăng Khoa, Khoái biết chừng nào. Đằng nầy, thi đậu mà nghe tin... Công Chúa dĩ giá khứ: Công Chúa đã gả đi rồi, đã đi lấy chồng rồi ! Hết Khoái luôn !!!
Diễn nôm :
Hạn lâu gặp được mưa rào (Khoái).
Nhưng mưa ngập lụt, nước trào xóm thôn (Hết khoái).
Xa quê gặp được người quen (Khoái)
Ở chung lâu giận, chẳng thèm nhìn nhau (Thôi khoái).
Động phòng hoa chúc khoái sao !
Bạn bè say nhậu, VÔ ! VÀO ! suốt đêm (Hỏng khoái).
Bảng vàng Khoái tỉ, thấy tên,
Nhưng nàng Công Chúa đã lên... xe hoa rồi ! (Bớt khoái).
Hẹn bài viết tới !
杜 紹 德 Đỗ Chiêu Đức
-------------------------------------------------------------------------
Bổ túc:
Từ ngữ “NỘT NHO” ở bài viết này của thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa
Giai thoại văn học:
"THỦ KHOA NGHĨA VÀ BÀI THƠ TỨ HỶ"
"Tứ Hỷ" là một quan niệm của người Trung Hoa, có nghĩa là 4 điều vui mừng trong thiên hạ. Quan niệm này bắt nguồn từ bài thơ dân gian không rõ tác giả gọi là "Tứ Hỷ Thi" (bài thơ 4 điều vui mừng). Bài thơ này đã được các trường học ở thôn quê Trung Hoa ngày xưa dùng để dạy cho học sinh. Bài thơ được chép trong Dung Trai Tùy Bút của Hồng Mại đời Tống, nguyên văn (phiên âm Hán Việt) của bài thơ như sau:
久 旱 逢 甘 雨
他 鄉 遇 故 知
洞 房 花 燭 夜
金 榜 掛 名 時
Cửu hạn phùng cam vũ
Tha hương ngộ cố tri
Động phòng hoa chúc dạ
Kim bảng quải danh thì
Dịch nghĩa:
Nắng lâu gặp mưa rào
Xa quê gặp bạn cũ
Đêm động phòng hoa chúc
Lúc thi đỗ, tên đề trên bảng vàng
Đại khái, bốn trường hợp ấy đều là những trường hợp mừng vui trong thiên hạ.
Tuy nhiên, theo thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa (là người vốn không ưa những người nịnh nọt văn chương Trung Hoa) bàn rằng: nếu chỉ ngần ấy thôi mà đã mừng, thì cái mừng ấy hãy còn chưa rõ ý, chưa phải là điều mừng vui nhất. Cụ thể như sau:
• Câu thứ nhất: nếu nắng hạn 1 hay 2 tháng mà gặp trời mưa thì cũng chỉ là việc bình thường của thời tiết mà thôi.
• Câu thơ thứ 2: khi một người xa quê hương (từ làng này sang làng kia) mà gặp người quen, bạn cũ cũng không có gì gọi là vui mừng lắm.
• Câu thứ 3: trai lớn lấy vợ, gái lớn gả chồng, tất cả phải trải qua đêm hoa chúc vợ chồng là điều hiển nhiên. Ngày nào vợ chồng cũng có thể gần gũi thì mọi chuyện lại trở nên bình thường.
• Câu thứ 4: Học trò đi thi, học hành chăm chỉ, đỗ đạt công danh, tên đề trên bảng vàng cũng chỉ là chuyện thường ngày trong lịch sử từ trước tới nay.
Theo cụ Bùi Hữu Nghĩa, ý thơ chưa đủ mạnh, cần phải thêm 2 chữ vào mỗi câu thì cái vui mừng mới trở nên tuyệt đối, thật là mừng. Bài thơ được thêm 2 chữ thành:
Nguyên văn:
Thập niên cửu hạn phùng cam vũ
Thiên lý tha hương ngộ cố tri
Hòa thượng động phòng hoa chúc dạ
NỘT NHO kim bảng quải danh thì
Dịch nghĩa:
Mười năm nắng hạn gặp mưa rào
Xa quê ngàn dặm gặp bạn cũ
Nhà sư đêm động phòng hoa chúc
HỌC TRÒ DỐT được đề tên bảng vàng
Rõ ràng là:
mười năm nắng hạn gặp mưa rào thì nhất định mừng vui khôn xiết; Xa quê hương ngàn dặm mà gặp người quen thì không cần phải nói. Nhà sư mà được động phòng thì... còn gì vui bằng...; Người học dốt đi thi mà đỗ đạt, tên khắc bảng vàng thì là điều tuyệt nhất.
http://luukhamhung.blogspot.com/2016/03/thu-khoa-nghia-va-bai-tho-tu-hy.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét