Thứ Bảy, 25 tháng 11, 2023

VỊNH CHU VĂN AN - Thơ Phan Thượng Hải và Thơ Họa

         

  VỊNH CHU VĂN AN

Sĩ phu đào tạo giúp Trần Gia

Nho Giáo khai thông ở nước ta

Lễ phép nghiêm minh, người đức độ

Thư Kinh truyền đạt, bậc tài ba

Đã tri thiên mệnh sao ngần ngại?

Chẳng gặp thánh vương phải lánh xa?

Chính trị vị thành thân tự thoái

Chu an tiều ẩn tỵ vinh hoa. (*)

   (Phan Thượng Hải)

3/19/17

(*) Chú thích: Chu an và tiều ẩn cũng là 2 danh từ riêng: Chu Văn An tên thật là Chu An hiệu là Tiều Ẩn.

 

Thơ Họa:

         VỊNH CHU VĂN AN

Chào đời, trưởng dưỡng ở Chu gia

Nức tiếng minh sư tộc Việt ta

“Trảm Sớ” dâng triều… đau vận nước

Phượng Hoàng về núi… xót phong ba

Thương dân, bọn ác luôn đày khổ

Giận chúa, tôi hiền mãi tránh xa

Thức giả vì đời khai trí sáng

Mong gì rục gối chốn phù hoa.

Lý Đức Quỳnh

  13/11/2023

 

  VỊNH CHU VĂN AN

Ngài Chu Văn An rạng môn gia,

Nức tiếng nghiêm minh xứ sở ta.

Người trí há sờn đời khổ não,

Nhân tài không sợ cảnh phong ba !

Ngộ tri thiên mệnh nào tu ẩn,

Ngẩn gặp thánh quân đâu tránh xa !

Nay phải lánh thân vui dạy học…

Ngẫm cười sự thế kiếp phù hoa !

Liêu Xuyên

 

        KẺ SĨ

Kẻ sĩ ngày xưa giúp cả gia

Ông bà dòng họ tiếng thơm ta

Thăng quan chính trực dân sai trị

Thao lược trung thần địch lánh xa

Xu nịnh bu quanh đều nể mặt

Tôi trung giữ nước tránh phong ba

Mở mang khai trí nhờ  thầy dạy

Văn hoá văn minh rộ nở hoa …

   Yên Hà

14/11/2023

 

 NHỚ CHU TIỀU ẨN

       ( Chu Văn An )

Danh thơm vạn thuở rạng môn gia

Nức tiếng trung thần đệ nhất ta

Không ngại đầu rơi lời chánh trực

Chẳng nề biệt xứ sống bôn ba

Chính nhân sĩ khí đâu e sợ

Minh chúa hôn quân tiến/thối… xa

Có lẽ nhà Trần suy… tuột dốc

Thôi thì trả ấn lánh phồn hoa

Kiều Mộng Hà

Nov14th2023

 

*Kính Mời quý độc giả đọc thêm:

        CHU VĂN AN

     (Bs Phan Thượng Hải) 

*

Nhà Trần thịnh trị nhất vào đời Trần Anh Tông và Minh Tông và bắt đầu suy yếu ngay sau đời Trần Minh Tông.  

Ông Chu An (1292-1370), một nhà tiền phong của thơ Hán Nôm, có một cuộc đời giống như của đức Khổng Tử của Nho Giáo, là điển hình của thời kỳ nầy.    

Tước phong của ông Chu An là Văn Trinh Công nên còn được gọi là Chu Văn An (đáng lẽ phải gọi là Chu Văn Trinh?).  

Ông đậu Thái Học Sinh nhưng không ra làm quan chỉ mở trường dạy học.  Học trò như các ông Lê (Bá) Quát, Phạm Sư Mạnh… đều thi đậu và làm quan lớn.  Cuối cùng Vua Trần Minh Tông mời được ông ra dạy ở Quốc Tử Giám và làm quan.  Đến đời Trần Dụ Tông ông dâng “Thất Trảm Sớ” khuyên vua nên giết 7 gian thần nhưng không được chấp thuận.  Do đó ông từ quan về ở ẩn ở núi Phượng Hoàng (nay thuộc Chí Linh, Hải Dương).  

Sau khi qua đời ông Chu Văn An được thờ trong Văn Miếu ở Thăng Long.  

*

Các thi sĩ nổi danh của nhà Trần (Trần Nguyên Đán), nhà Lê (Nguyễn Du) và nhà Nguyễn (Cao Bá Quát) đều có thơ về ông.

 

HẠ TIỀU ẨN CHU AN BÁI QUỐC TỬ GIÁM TU NGHIỆP

(Mừng Chu An Tiều Ẩn được trao chức Tư Nghiệp Quốc Tử Giám)

 

Học hải hồi lan tục tái thuần                Thói thuần biển học sóng tài xoay

Thượng trường Sơn Đẩu đắc tư nhân   Sơn,Đẩu trường cao được đón thầy

Cùng kinh bác sử công phu đại            Rộng sử thông Kinh công dụng lớn

Kính Lão sùng Nho chính hóa tân       Sùng Nho kính Lão kỷ cương hay

Bố miệt mang hài quy vĩnh nhật          Ngày về núi cũ hài rơm bước

Thanh đầu bạch phát dục Nghi xuân    Xuân tắm giòng Nghi tóc trắng bay

Huân Hoa chỉ thị hoàng trường thị      Nghiêu Thuấn rủ xiêm thời thịnh trị

Tranh đắc Sào Do tác nội thần.             Sào Do đâu có chịu ra tay (*)

(Trần Nguyên Đán)                                 (Duy Phi dịch)

(*) Chú thích:

         Sơn, Đẩu = sao Thái Sơn và sao Bắc Đẩu là hai vì sao chánh.

         Vua Nghiêu tên là Phóng Huân, vua Thuấn tên là Trọng Hoa (2 vị Vua Thánh của Nho Giáo).

         Sào, Do = Hứa Do và Sào Phủ (2 ẩn sĩ).  Hứa Do nghe vua Nghiêu muốn truyền ngôi cho mình thì ra suối rửa tai (cho sạch).  Sào Phủ thấy vậy không cho con trâu của mình uống nước suối (sợ uống nước dơ).

 

PHƯỢNG HOÀNG SAN                             PHƯỢNG HOÀNG SAN

Phượng Hoàng sơn thượng tịch thôn khư   Trên núi Phượng                                                                      Hoàng thôn vắng thưa

Tiều Ẩn tiên sinh cổ bích dư               Tiên sinh Tiều Ẩn chốn                                                                      tiêu sơ(*)

Phiến thạch quang mang minh nguyệt phủ/   Đá nhô lưỡi búa                                                                     trăng ngời chiếu

Bản tường phiêu diểu bạch vân lư     Tường lửng lư hương mây                                                                 trắng lùa

Phương tông tự tích bi vô tác              Bia mất, tích thơm đâu                                                                      dấu cũ

Thắng cảnh vu kim tận bất như          Núi còn, cảnh thấy khác                                                                    ngày xưa

Lẫm liệt anh phong thiên cổ tại           Anh linh lẫm liệt còn                                                                           muôn thuở

Trùng san dung bộ phỏng u cư.           Lần bước núi non hỏi ẩn                                                                   cư.

(Nguyễn Du)                                                  (Duy Phi dịch)

(*) Chú thích: Tiều Ẩn là tên hiệu của ông Chu Văn An

 

VỊNH CHU AN

Kính tiết thanh tu khí phách đương    Tiết cứng lòng trong khí                                                                     phách hùng

Dục tương chích thủ vãn đồi dương    Một tay muốn kéo lại                                                                         vừng hồng

Lôi đình bất tỏa cô trung phẫn             Cô trung sấm sét không                                                                     sờn chí

Quỷ mỵ do kinh thất trảm chương       Thất trảm yêu ma phải                                                                      rộn lòng

Hạo khí dĩ bằng thiên địa bạch            Trời đất soi chung vầng                                                                     hạo khí

Cao phong do đối dĩ sơn trường          Nước non còn mãi nếp                                                                       cao phong

Lâm toàn cực ẩn kim hà tại                 Suối rừng nơi ẩn nay đâu                                                                  tá  

Văn Miếu duy dư tính tự lương.         Văn Miếu còn tên hương                                                                     khói nồng.

(Cao Bá Quát)                                         (Vũ Mộng Hùng dịch)

(*) Chú thích:

         Văn Miếu thờ Khổng Tử và môn đệ, lập năm 1070 (Lý Thánh Tông).  Quốc Tử Giám, lập năm 1076 (Lý Nhân Tông), để dạy con hoàng tộc và những người dân học giỏi (Coi như là trường Đại Học đầu tiên của nước ta).

*

Hậu thế cũng có thơ vịnh ông Chu Văn An:

 

VỊNH CHU VĂN AN

Sĩ phu đào tạo giúp Trần Gia

Nho Giáo khai thông ở nước ta

Lễ phép nghiêm minh, người đức độ

Thư Kinh truyền đạt, bậc tài ba

Đã tri thiên mệnh sao ngần ngại?

Chẳng gặp thánh vương phải lánh xa?

Chính trị vị thành thân tự thoái

Chu an tiều ẩn tỵ vinh hoa. (*)

(Phan Thượng Hải)

3/19/17

(*) Chú thích: Chu an và tiều ẩn cũng là 2 danh từ riêng: Chu Văn An tên thật là Chu An hiệu là Tiều Ẩn.

 

Bs PHAN THƯỢNG HẢI biên soạn 

Bài viết này là trích đoạn từ bài "Thơ và Sử Việt - Nhà Trần" (Bs Phan Thượng Hải) đã đăng trong phanthuonghai.com 

Không có nhận xét nào: