Điển tích văn học 11: Đồng Tước (Đỗ Chiêu Đức)

Điển tích văn học 11:

                               Đồng Tước

 

                         

                    Trộm nghe thơm nức hương lân,

               Một nền ĐỒNG TƯỚC khóa xuân hai Kiều.

       Nền Đồng Tước là Đồng Tước Đài 銅雀台, toà lâu đài được xây dựng vào năm Kiến An thứ 15 (210) theo ước vọng của Tào Tháo: Một là thống nhất thiên hạ dựng nên đế nghiệp; hai là "khóa xuân" hai nàng Kiều trong đài Đồng Tước để vui hưởng tuổi già!

       Hai nàng Kiều ở đây là Đại Kiều 大喬 và Tiểu Kiểu 小喬, hai người đẹp nổi tiếng của đất Giang Đông, con gái của Kiều Công 喬公; Đại Kiều là vợ của Tôn Sách, chúa Đông Ngô đã mất. Tiểu Kiều là vợ của Chu Du, Đô Đốc của Đông Ngô, đang nắm binh quyền lúc bấy giờ.

       Khi bình định xong Viên Thiệu ở phương bắc, Tào Tháo thừa thắng kéo hơn tám mươi vạn binh xuôi nam uy hiếp Kinh Châu và Đông Ngô. Lúc bấy giờ Lưu Bị thua ở Tân Dã, chạy về đóng binh ở Giang Hạ. Chúa Kinh Châu là Lưu Biểu lại chết, con là Lưu Tông nghe theo lời phe chủ hàng Thái Mạo đầu hàng Tào Tháo. Lưu Bị vì đã mất đi phần bắc bộ Kinh Châu, đành cố thủ nơi Giang Hạ để chống cự lại quân Tào, rồi phái Khổng Minh Gia Cát Lượng đến Đông Ngô thuyết phục Tôn Quyền cùng liên minh kháng Tào.

        Lúc bấy giờ Đô Đốc tam quân của Đông Ngô là Chu Du đang còn do dự chưa quyết, nên Khổng Minh mới dùng kế khích tướng, làm như không biết Tiểu Kiều là vợ của Chu Du, mới bảo Chu là: "Tào Tháo cho xây Đồng Tước Đài là để khi đánh tan quân Đông Ngô rồi thì bắt hai người đẹp nổi tiếng của Giang Đông là Đại Kiều và Tiểu Kiều về khóa xuân trong đài Đồng Tước để vui hưởng tuổi già. Nay nếu Đô Đốc sợ hao binh tổn tướng không dám đánh, thì cứ bắt hai nàng Kiều đem dâng cho Tào Tháo. Giang Đông chỉ mất có hai nàng Kiều mà tránh khỏi chiến tranh và chức Đô Đốc của tướng quân cũng sẽ vững như bàn thạch!" Chu Du nghe xong, trong lòng đà nổi giận, nhưng vẫn bình tĩnh hỏi lại rằng: "Có chi làm bằng?!"

Khổng Minh bèn cười mà đáp: "Có chứ!", bèn đọc lại hai câu trong bài phú Đồng Tước Đài của Tào Thực (là con trai thứ của Tào Tháo rất giỏi văn thơ) đã làm theo lệnh của Tào Tháo khi Đồng Tước Đài vừa xây xong là:

                  攬二喬于東南兮， Lãm nhị Kiều vu đông nam hề,

                  樂朝夕之與共。     Lạc triêu tịch chi dữ cộng,

Có nghĩa :

                Ôm ấp hai nàng Kiều ở phía đông nam nầy...

                Cùng nhau mà vui vầy sớm tối.

               

       Chu Du nghe xong cả giận, rút gươm chém đứt một gốc bàn, mắng rằng: "Lão tặc Tào Tháo, ta quyết sẽ không đội trời chung với ngươi! Từ rày về sau ai còn bàn việc hàng Tào, thì hãy xem gốc bàn nầy mà làm gương." Khổng Minh làm bộ kinh ngạc hỏi: "Chỉ là 2 nàng Kiều thôi, sao Đô Đốc lại giận dữ thế?!" Lỗ Túc đáp rằng: "Tại quân sư không hiểu thôi, Tiểu Kiều chính là Đô Đốc phu nhân đó."

        Từ đó về sau, quân của Lưu Bị và Đông Ngô liên kết để chống lại quân của Tào Tháo. Vì quân Tào Tháo ở phương bắc, quen với đánh bộ, lại là quân ô họp đầu hàng của các lộ quân khác, nên tuy nhiều mà không tinh, không quen thủy tánh như quân của Giang Đông, lại bị Khổng Minh cho người hiến kế liên kết các chiến thuyền lại với nhau cho dễ đốt. Khổng Minh lại thừa đêm có nhiều sương mù, giả vờ tấn công thủy dinh của Tào Tháo để gạt lấy hết tên bằng các thuyền cỏ. Tất cả đều chuẩn bị xong xuôi. Chu Du rất đắc ý đứng nhìn thủy quân thiện chiến của mình ở bến sông, chợt một lá quân kỳ bay phất vào mặt, Chu Du như tỉnh ngộ hét to một tiếng, mồm hộc máu tươi, nằm luôn ở giường bệnh, các thái y vội vàng chạy chửa thuốc thang nhưng vẫn không khỏi bệnh, cứ nằm mà thở ngắn than dài.

       Khi mưu sĩ Lổ Túc đến báo tin, thì Khổng Minh cười rằng: "Bệnh của Đô Đốc ta có thể chửa được!" Bèn đến thăm mạch và kê một toa thuốc như sau:

                   欲破曹公，   Dục phá Tào công,

                   宜用火攻；   Nghi dụng hỏa công;

                   萬事俱備，   Vạn sự câu bị,

                   只欠東風。   Chỉ khiếm đông phong.

 Có nghĩa :

                  Muốn phá quân Tào, Nên dùng hỏa công;

                  Muôn việc đều sẵn, Chỉ thiếu gió đông .

                    

        

       Thì ra, lúc lá quân kỳ phất vào mặt mình, Chu Du mới chợt nhớ ra rằng, bây giờ là mùa thu chỉ có gió Tây, là gió thổi ngược về thủy trại của mình, nếu dùng hoả công không khéo mình lại tự đốt mình, nên mới ói máu ưu tư là thế. Thấy Khổng Minh nói đúng tâm sự của mình, bèn bật dậy nắm lấy tay Khổng Minh mà hỏi rằng: "Chắc quân sư có kế gì giúp ta phải chăng?" Khổng Minh cho biết là khi xưa mình có gặp được một dị nhân dạy cho phép hô phong hoán vũ, nên nói với Chu Du ở Nam Bình Sơn lập cho mình một cái Thất Tinh Đàn để tế gió, thì sẽ có thể mượn cho ba ngày gió đông. Chu Du cười mà nói rằng: "chỉ cần một ngày thôi là đã có thể phá tan quân Tào Tháo rồi." Qủa nhiên Khổng Minh cầu được gió đông và cùng hợp sức với Chu Du đốt tiêu hơn tám mươi vạn quân Tào Tháo trên dòng sông Xích Bích tạo nên một chiến tích không tiền khoáng hậu về chiến thuật lấy ít thắng nhiều.

        Vì tích trên mà hơn sáu trăm năm sau, khi làm bài thơ "Xích Bích Hoài Cổ" nhà thơ Đỗ Mục của buổi tàn Đường đã hạ hai câu thơ bất hũ:

            東風不与周郎便， Đông phong bất dữ Chu lang tiện,
            銅雀春深鎖二喬。 Đồng Tước xuân thâm tỏa nhị Kiều!

Có nghĩa :

                Gió đông không giúp chàng Chu thắng,

                Đồng Tước khóa xuân cả nhị Kiều!

       

       Câu "Một nền Đồng Tước khóa xuân hai Kiều" trong Truyện Kiều là cụ Nguyễn Du đã mượn ý của câu "Đồng Tước xuân thâm tỏa nhị Kiều" để tả chị em Thúy Kiều và Thuý Vân đẹp giống như là Đại Kiều và Tiểu Kiều ở Giang Đông thời Tam Quốc vậy!

  

       Trở lại với đền Đồng Tước. Lâu đài nầy gồm có 3 dãy, dãy giữa là Đồng Tước Đài, lớn và đẹp nhất; phía Nam là Kim Hổ Đài và phía Bắc là Băng Tĩnh Đài. Ba dãy kiến trúc nầy mỗi dãy cách nhau khoảng 60 bước, giữa có hai cầu vượt nối liền ba dãy với nhau, nên Tào Thực mới hạ câu:

                連二橋于東西兮，Liên nhị kiều vu đông tây hề,

                若長空之蝃蝀。    Nhược trường không chi đế đống.

Có nghĩa :

                Nối liền bằng hai cầu ở phía đông tây này...

                Trông giống như hai cái mống trên bầu trời.

     Vì muốn nói khích Chu Du nên Khổng Minh đã đổi lại thành:

                 攬二喬于東南兮， Lãm nhị Kiều vu đông nam hề,

                 樂朝夕之與共。    Lạc triêu tịch chi dữ cộng,

Có nghĩa :

                Ôm ấp hai nàng Kiều ở phía đông nam nầy...

                Cùng nhau mà vui vầy sớm tối.

     Chữ NHỊ KIỀU 二橋 là 2 cây Cầu với chữ NHỊ KIỀU 二喬 là 2 nàng Kiều là chữ Đồng Âm nhưng khác nghĩa! Qủa là miệng lưỡi của những kẻ thuyết khách lợi hại vô cùng!

     Còn về ...

            Khổng Minh Gia Cát Lượng, ông ta chỉ giỏi về Thiên văn Địa lý mà thôi, chớ không biết phép thần thông hô phong hoán vũ gì cả. Nhìn mây nhìn trời ông biết được hôm nào sẽ có sương mù, hôm nào sẽ có gió chướng, nên mới dám dùng thuyền cỏ để mượn tên của Tào Tháo và mới dám hứa cầu phong để mượn ba ngày gió đông cho Chu Du. Xây Thất Tinh Đài là để đứng trên cao, khi thấy cờ phướng đã trở gió đông bèn đi xuống ngay và đã dặn sẵn Triệu Tử Long đến đón. Đến khi gió đông thổi mạnh, Chu Du cho người đến truy sát vì ganh ghét thì Khổng Minh đã đi xa rồi.

       Điển tích "Đồng Tước" vừa liên quan đến "Nhị Kiều", vừa liên quan đến "Chu Lang"  (Chàng Chu) và cả trận chiến nổi tiếng nhất thời Tam Quốc là "Xích Bích" nữa.

                                                 Đỗ Chiêu Đức

* Mời đọc tiếp bài thơ nổi tiếng của Đỗ Mục sau đây:

            XÍCH BÍCH

  

           Một trong những bài Thất ngôn Tứ tuyệt của nhà thơ Đỗ Mục được người Việt Nam ta biết đến nhiều nhất, đó là bài Xích Bích  (còn có tựa là Xích Bích Hoài Cổ). Mời tất cả cùng đọc bài thơ nầy dưới đây:

 

         赤壁                          XÍCH BÍCH
   折戟沉沙鐵未銷，   Chiết kích trầm sa thiết vị tiêu,

   自將磨洗認前朝。   Tự tương ma tẩy nhận tiền triều. 
   東風不与周郎便，   Đông phong bất dữ Chu lang tiện,

   銅雀春深鎖二喬。   Đồng Tước xuân thâm tỏa nhị Kiề! 
                杜牧                                        Đỗ Mục 

CHÚ THÍCH :

     XÍCH BÍCH : Trận chiến xảy ra ở tháng 10 năm Kiến An 13 đời Hán Hiến Đế  (208 sau Công Nguyên). Đây là trận chiến quan trọng để hình thành thế Tam Quốc. Kết thúc với liên quân Lưu Bị và Tôn Quyền đánh bại 80 vạn quân của Tào Tháo. Nhân vật nổi trội nhất của trận chiến này là vị Đô Đốc 34 tuổi văn võ song toàn, tài hoa rất mực của xứ Đông Ngô là CHU DU (còn được gọi là Châu Do ).

     TIÊU : là Hao mòn, Rỉ sét.

     ĐÔNG PHONG :  Gió Đông, ngọn gió chướng của tháng 10 đã giúp cho Chu Du dùng thế hỏa công đốt tiêu và đánh tan 83 vạn quân của Tào Tháo.

     CHU LANG : là Chàng Chu, tức Chu Du, Chu Công Cẩn, Đô Đốc thống lĩnh tam quân thủy bộ của Đông Ngô. Người đã điều động chỉ huy để đánh tan 83 vạn quân Tào Tháo trên sông Xích Bích.
      Ngoài tài cầm binh và thao lược, Chu Du còn là một Nghệ sĩ tài hoa lỗi lạc, giỏi cả cầm kỳ thi họa, nhất là về đàn tranh. Thường có câu: "Khúc hữu ngộ, Chu lang cố" có nghĩa: Nếu khúc đàn có sai sót, thì chàng Chu sẽ chiếu cố, chỉ điểm cho ngay! Xin được nhắc lại bài Ngũ ngôn Tứ tuyệt THÍNH TRANH nổi tiếng của Lý Đoan sau đây:

                    

          聽箏　 李 端               THÍNH TRANH      Lý Đoan　

　    

           鳴箏金粟柱 ,              Minh tranh kim túc trụ,

           素手玉房前.　           Tố thủ ngọc phòng tiền.
           欲得周郎顧 ，           Dục đắc Chu Lang cố,   

            時時誤拂絃 .             Thời thời ngộ phất huyền.

  

Diễn nôm :

                                         

        Thánh thót đùa phím ngọc                         

        Tay ngà nắn cung mơ                         

         Muốn chàng Chu chiếu cố                         

         Thường để lạc phím tơ

 Lục bát:                          

                                      

        Trục vàng phím ngọc vấn vương                          

        Tay ngà nắn nót cung thương mơ màng                          

         Muốn chàng chiếu cố ngó ngàng                          

         Nàng thường để lạc phím đàn cung tơ!                                                                                             

     TIỆN: là Phương tiện, là Tiện lợi.

     ĐỒNG TƯỚC: là Đồng Tước Đài, là Đền Đồng Tước, do Tào Tháo xây dựng nên để thị uy và để hưởng lạc.  

      NHỊ KIỀU: Tức là 2 nàng KIỀU, Đại Kiều là vợ của Tôn Sách  (anh của Tôn Quyền, người dựng nên nước Đông Ngô), Tiểu Kiều là vợ của Chu Du.

 

NGHĨA BÀI THƠ :

 

           Ngọn giáo gãy vùi chìm trong cát, nhưng sắt vẫn không bị hao mòn rỉ sét. Ta đem nó gột rửa sạch sẽ vẫn còn nhận được là đồ của triều đại trước. Ôi, nếu như gió đông không làm phương tiện cho Chu Du đánh thắng trận, thì đền Đồng Tước của Tào Tháo đã khóa xuân hai nàng Kiều của Giang Đông mất rồi! 

           Đây là một bài thơ Vịnh Sử với một thủ pháp rất đặc biệt. Hai câu mở đầu xem như tầm thường, nhưng lại đầy cảm khái, ngọn kích gãy của hơn sáu trăm năm trước mặc dù đã chìm xuống đáy sông, đã chôn sâu trong cát, là vật của tiền triều, nay vẫn còn đây. Vật vô tri của chiến tích vẫn còn sờ sờ đó, mà người xưa, kẻ chiến bại cũng như người chiến thắng, nay đã còn đâu?  

           Hai câu kết của bài thơ là 2 câu được mọi người nhắc nhở nhiều nhất. Đây là 2 câu được Đỗ Mục dùng thủ pháp giả thiết phản biện. Ai cũng biết Chu Du hỏa thiêu Xích Bích thắng được trận là nhờ vào gió đông. Đỗ Mục lại bảo rằng: Nếu gió đông không tạo điều kiện cho Chu Du thắng trận, thì Tào Tháo sẽ thắng trận và 2 nàng Kiều sẽ bị khóa xuân trong đền Đồng Tước để mua vui cho Tào Tháo trong tuổi già.

          Cụ Nguyễn Du của ta cũng mượn vẻ đẹp tuyệt sắc của Nhị Kiều xứ Giang Đông để cho người đọc hình dung vẻ đẹp của chị em Thuý Kiều Thuý Vân bằng câu:

                  Trộm nghe thơm nức hương lân,

                  Một nền Đồng Tước khóa xuân hai Kiều.

 

                     

                                              Chu Du   và   Nhị Kiều

 

DIỄN NÔM :

                             XÍCH BÍCH

                  Kích gãy chìm sông sắt chửa tiêu,

                  Nhận ra qủa vật của tiên triều,

                  Đông phong chẳng giúp Chu Du thắng,

                  Đồng Tước khóa xuân cả nhị Kiều!

  Lục bát :

                  Kích chìm sắt vẫn chưa tiêu,

                  Nhận ra vật của tiên triều bao thu.

                  Gió đông chẳng giúp chàng Chu,

                  Thì đền Đồng Tước ngàn thu khóa Kiều!

 

                                       Đỗ Chiêu Đức