Về Xuân Dạ Độc Thư của Cao Bá Quát (Bài viết: Đỗ Chiêu Đức)

            Xuân Dạ Độc Thư 

                (Cao Bá Quát)

  1. Bản chữ Hán cổ của bài thơ:

  春夜讀書                   Xuân Dạ Độc Thư
             高伯适                                 Cao Bá Quát
今人不見古時春，     Kim nhân bất kiến cổ thời xuân
惆悵今春對古人。     Trù trướng kim xuân đối cổ nhân.
世事幾何今不古，     Thế sự kỷ hà kim bất cổ,
眼前莫認幻為真。     Nhỡn tiền mạc nhận huyễn vi chân
幾多名利終朝雨，     Kỷ đa danh lợi chung triêu vũ,
無數英雄一聚塵。     Vô số anh hùng nhất tụ trần.
自笑俗拘拋未得，     Tự tiếu tục câu phao vị đắc,
邇來攜卷太諄諄。     Nhĩ lai huề quyển thái truân truân.

 2. Chú Thích :

  * Độc Thư: là Xem Sách mà cũng có nghĩa là Học Hành nữa, vì ngày xưa Xem Sách tức là đang Học Tập đó.
  * Trù Trướng: là Do dự, Ngập ngừng, là Ngơ Ngẩn.
  * Huyễn Vi Chân: là Lấy ảo làm thực, lấy huyễn hoặc làm thực tế.
  * Triêu Vũ: là Mưa buổi sáng.
  * Tụ Trần: làBụi phủ, Bụi mờ.
  * Tục Câu: Tục ở đây có nghĩa là Thói Thường, nên Tục Câu có nghĩa là những câu nệ tầm thường, những thói xấu tầm thường khó bỏ. PHAO VI ĐẮC là Không dứt bỏ được. 

  * Nhĩ lai: là Gần đây, là Dạo nầy.
  * Huề Quyển: là Cầm quyển sách lên, ý chỉ Học tập.
  * Truân Truân: là Cần mẫn, Chăm chỉ.

 3. Nghĩa Bài Thơ :
                                Đọc Sách Đêm Xuân
          Người của ngày hôm nay không thấy được mùa xuân của thủơ xưa, nên giờ ta đang ngẩn ngơ trước mùa xuân hôm nay mà đối mặt với người xưa trên sách vở. Chuyện đời biết như thế nào mà nói, vì hôm nay chứ không phải ngày xưa nữa, nên đừng có nhận lầm những cái huyễn hoặc trước mắt là thực tế ( mà phải phân biệt cho rõ ràng ). Biết bao nhiêu danh lợi chỉ đến trong đêm như một giấc mộng, rồi kết thúc bằng một trận mưa sáng trôi đi tất cả, cũng như vô số anh hùng tụ hợp rồi cũng tan biến như lớp bụi mờ. Ta tự cười mình vì cái tật xấu xưa nay không bỏ đi được, nên gần đây hễ cứ cầm quyển sách lên là cứ đọc một cách chăm chỉ như ngày xưa vậy !
         Biết được rằng Xưa không phải là Nay nữa, Xuân xưa khác xuân nay và Chuyện xưa cũng khác với Chuyện ngày nay, bằng chứng là biết bao danh lợi chỉ thoáng qua như giấc mộng trong đêm, anh hùng hào kiệt rồi cũng tan biến như bụi trần. Biết thế, mà vẫn cứ thế, hễ cầm được quyển sách lên là lại cứ muốn chăm chỉ mà học tập theo gương của người xưa, để làm gì?! Vì rốt cuộc cũng có được gì đâu?! Cao Bá Quát vừa cười mình ngớ ngẩn có thói quen xấu khó bỏ, lại vừa đề cao mình là người luôn luôn chăm chỉ học tập mặc dù biết rằng đọc sách chỉ là nhại lại những cái bã của cổ nhân!

  4. Diễn Nôm :

               Xuân Đọc Sách Xưa

       Người nay chẳng thấy được xuân xưa,
       Ngơ ngẩn xuân nay trước cổ thư.
       Bao nả chuyện đời kim khác cổ,
       Chớ lầm trước mắt thực làm hư.
       Biết bao danh lợi theo mưa sáng,
       Vô số hùng anh khuất bụi mờ.
       Thói xấu cười mình không bỏ được,
       Hễ cầm quyển sách cứ khư khư!

                    Đỗ Chiêu Đức