Mối Tình của Xuân Hương hay Nguyễn Du - Hồ Đắc Duy

MỐI TÌNH CỦA
XUÂN HƯƠNG HAY NGUYỄN DU

HỒ ĐẮC DUY

§  Xuân Hương là ai ? chỉ biết nàng là chủ nhân của ngôi Cổ Nguyệt Đường bên Hồ Tây, Thăng Long, nơi xướng họa văn thơ của các mặc khách tao nhân đất Hà Thành một thời

Lưu Hương Ký là một tác phẩm của Xuân Hương, có bài "Cảm cựu kiêm trình Cần Chánh học sĩ Nguyễn Hầu - Hầu, Nghi-xuân, Tiên-điền nhân

Dậm khách muôn nghìn nỗi nhớ nhung,
Cậy ai tới đấy gửi cho cùng.

Mối tình chốc đã ba năm vẹn,
Giấc mộng rồi ra nửa khắc không.

Xe ngựa trộm mừng duyên tấp nập,
Phấn son càng tủi phận long đong.

Biết còn mảy chút sương đeo mấy,
Lầu Nguyệt năm canh chiếc bóng chong

. Trần Thanh Mại nhận xét: "Lưu Hương Ký là tiếng kêu thất vọng của một tình yêu thành thực, thủy chung".

Trong văn học nước ta có 2 nhân vật mang tên Xuân Hương sống cùng thời với nhau:

                  1/ Hồ Xuân Hương với Tổng Cóc, ông Phủ Vĩnh Tường 

                  2/ Xuân Hương, tác giả Lưu Hương Ký với Tốn Phong, Nguyễn Hầu.

Có người cho 2 nhân vật này là một, có người cho là 2 người khác nhau, điều này cho đến nay vẫn còn nhiều nghi vấn...

Tác giả tập Lưu Hương Ký  tên là Xuân Hương, tập thơ gồm 24 bài thơ chữ Hán và 28 bài chữ Nôm. Xuân Hương có khá nhiều bạn thơ và người tình như Tốn Phong Thị, Mai Sơn Phủ, Thạch Đình, Cự Đình, Thanh Liên, Chí Hiên.. Nguyễn Hầu, Trần Hầu

Trong Thơ truyền tụng của Hồ Xuân Hương ta không thấy có bóng dáng Tốn Phong, Trần Hầu, Nguyễn Hầu, Mai Sơn Phủ v.v., và trong Lưu Hương Ký cũng không thấy nói đến Tổng Cóc, ông Phủ Vĩnh-Tường hay Chiêu Hổ. Văn phong và ý tưởng của Thơ truyền tụng và Lưu Hương Ký lại rất khác nhau rất khiến nhiều người nghĩ đây là 2 nhân vật khác nhau

Về tiểu sử Hồ Xuân Hương, theo các nhà nghiên cứu như Nguyễn Hữu Tiến, Dương Quảng Hàm thì bà là con ông Hồ Phi Diễn (1703-1786) ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An. Ông thi đậu tú tài năm 24 tuổi, dạy học ở Hải Hưng, Hà Bắc. Mẹ của Hồ Xuân Hương họ Hà, quê ở Bắc Ninh. Trong gia phả của họ Hồ ở làng Quỳnh Đôi có chép Hồ Xuân Hương ở đời thứ 12, là con của Hồ Phi Diễn, và sinh năm 1772, mất năm 1822, bà có 2 đời chồng : Tổng Cóc và Ông Phủ Vĩnh Tường

Bà có một bạn thơ rất đỗi tri âm, tri kỉ là Chiêu Hổ, nhưng Chiêu Hổ là ai thì chưa ai biết

Tiểu sử của Xuân Hương tác giả của Lưu Hưong Ký thì không ai biết. Ngay trong Thương Sơn thi tập của Tùng Thiên Vương khi vãn cảnh hồ Tây, Tùng Thiện Vương chỉ có viết như sau... “Chớ có dẫm lên mộ Xuân Hương nhé. Vì ở dưới suối vàng, nàng còn đang ôm mối hận rút nhầm" nhân dịp Tùng Thiên Vương hộ giá vua Thiệu Trị ra Bắc Hà tiếp sứ thần nhà Thanh năm 1842.

Trong văn học Việt Nam, nữ thi sĩ Hồ Xuân Hương là một hiện tượng đặc biệt, không chỉ trong nội dung và nghệ thuật sáng tác mà ngay cả các văn bản sáng tác của nữ sĩ họ Hồ vẫn còn là những vấn đề đặc biệt, cần tiếp tục nghiên cứu tìm hiểu.

Việc dựng một tiểu sử về Hồ Xuân Hương, làm rõ lại lịch của Xuân Hương tác giả của Lưu Hương Ký và chứng minh hai nhân vật đó là một hay là hai người khác nhau là đề tài làm cho nhiều người say mê

Bốn câu đầu của bài "Cảm cựu kiêm trình Cần Chánh học sĩ Nguyễn Hầu - Hầu, Nghi-xuân, Tiên-điền nhân” của Xuân Hương gởi cho Nguyễn Hầu, nói lên nỗi nhớ nhung da diết cho một mối tình thoáng chốc đã ba năm mà chừ đây chỉ một… “giấc mộng rồi ra nửa khắc không” mà người tình thì đang “xe ngựa trộm mừng duyên tấp nập” còn mình thì thui thủi phận long đong.

Hầu, Nghi-xuân, Tiên-điền nhân là ai vậy ? Có người đoán đó là Nguyễn Du bởi Nguyễn Du quê ở Nghi-xuân, Tiên-điền, năm 1806 được phong chức Đông Các Học sĩ, đến năm 1815 được vua Gia Long đặc chuẩn thăng cho chức Hữu tham tri bộ Lễ sau khi đi sứ nhà Thanh về , tờ chiếu viết : Cần chánh diện học sĩ Nguyễn Du học thuật rất ưu tú, công vụ rất chuyên cần, nay qua các quan văn tấu cử, đặc cách chuẩn y cho được thăng chức Hữu tham tri bộ Lễ, tước Du Đức Hầu và cho phép được tham dự các việc trong bộ… ngày 25 tháng 6 năm 1815 (Nguyễn Quảng Tuân) Nguyễn Du tác giả Truyện Kiều, một con người tài hoa nhất mực. Bài thơ nồng nàn tha thiết mà Xuân Hương gởi cho người tình là Nguyễn Hầu hiện đang ở kinh đô Phú Xuân.

Nguyễn Du (Nguyễn Hầu) đã viết 2 bài trong Nam Trung tạp ngâm bài "Mộng đắc thái liên" (Mộng thấy hái sen)“Ngẫu Hứng Ngũ Thư”, tập thơ chữ Hán này đươc người đương thời khen ngợi.

NGẪU HỨNG

NGŨ THƯ

§   

Tam nguyệt xuân thì trưởng đậu miêu

Hoàng hồ phi mãn, bạch hồ kiêu

Chủ nhân tại lữ bất quy khứ

Khả tích Hồng Sơn thuộc vãn tiều  

Lô hoa sơ bạch, cúc sơ hoàng

Thiên lý hương tâm dạ công trường

Cưỡng khởi thôi song vọng minh nguyệt

Lục âm trùng diệp bất di quang

MỘNG ĐẮC THÁI LIÊN

NGŨ THƯ

Khẩu phúc thu diệp quần

Thái liên trạo tiểu đỉnh

Hồ thủy hà xuân dung

Thủy trung hữu nhất ảnh  

Thái, thái tây hồ liên

Hoa thực câu thướng thuyền

Hoa di tặng sở úy

Thực dĩ tặng

MỘNG ĐẮC THÁI LIÊN

NGŨ THƯ

Khẩu phúc thu diệp quần

Thái liên trạo tiểu đỉnh

Hồ thủy hà xuân dung

Thủy trung hữu nhất ảnh

Thái, thái tây hồ liên

Hoa thực câu thướng thuyền

Hoa di tặng sở úy

Thực dĩ tặng

MỘNG ĐẮC THÁI LIÊN

NGŨ THƯ

Khẩu phúc thu diệp quần

Thái liên trạo tiểu đỉnh

Hồ thủy hà xuân dung

Thủy trung hữu nhất ảnh

Thái, thái tây hồ liên

Hoa thực câu thướng thuyền

Hoa di tặng sở úy

Thực dĩ tặng

Thông thường, những tay cao thủ thượng thừa trong nghề chơi thơ xướng họa với nhau, đa phần họ là những tay phù thủy chữ nghĩa, kết cấu và tìm chữ nghĩa một câu thơ không phải là khó như những thi nhân thường thường bậc trung mà cái cao cường thâm hậu của họ là lồng ghép được ẩn ý muốn truyền điều muốn nói, một thong điệp, muốn gởi gắm cho những người đồng điệu cái gì.

Cách thức xướng họa hay những bài thơ được phổ biến rộng rãi, nhưng thực ra đó là một bài thơ chỉ dành riêng cho một người, hay là một thông điệp và chỉ người đó mới hiểu được.

Chơi thơ kiểu này giống như làm câu đối, một công án hay một bài kệ, một lời tiên tri như của thiền sư Vạn Hạnh khi nói về Lý Công Uẩn thời thơ ấu và nếu không phải là đồng diệu thì rất khó giải mã, rất khó hiễu

Nguyễn Du hay Nguyễn Hầu (có thể), Hồ Xuân Hương hay Xuân Hương tác giả của Lưu Hương Ký (có thể), Chiêu Hổ, vua Thiệu Tri… đều là những tay cự phách trong làng thơ, họ là những tay phù thủy chữ nghĩa.

Có phải Nguyễn Du vô tình hay không, xin đọc bài giải mã này để thấy tình yêu của Nguyễn Du

乃約東鄰女(3/ 2 ) Nãi ước đông lân nữ

         Hẹn cùng cô hàng xóm        不知來不知(3/ 3 ) Bất tri lai bất tri

          Không biết lúc nào qua

         水中有人影 (1/ 4 ) Thủy trung hữu nhân ảnh                     Bóng người in dưới nước

         隔花聞笑語(3/ 4 ) Cách hoa văn tiếu ngữ

                         Có tiếng cười sau khóm hoa

   花以贈所畏(2/ 3 ) Hoa dĩ tặng sở úy

                    Hoa tặng người mình thích實以贈所憐(2/ 4 ) Thực dĩ tặng sở liên

                   Đài tặng người phương xa

 牽連不可斷(4/ 4 ) Khiên liên bất khả đoạn

                   Vấn vương không dứt được

   明年不復生(5/ 4 ) Minh niên bất

Và Nguyễn Du đã gởi thêm một bài nữa cho người tình “Ngẫu Hứng Ngủ Thư”:

Tam nguyệt xuân thì trưởng đậu miêu

Thiên lý hương tâm dạ cộng trường

Tha nhật xuân phong hà xứ lai ?

Cố hương can hạn cửu phương nông

 (Tháng ba xuân đậu nẩy đều, Quê hương muôn dặm dạ sầu đeo, Gió xuân mai mốt về đâu biết, Quê hương nắng hạn tháng ngày theo).

Và Nguyễn Du đã gởi thêm một bài nữa cho người tình “Ngẫu Hứng Ngủ Thư”:

Tam nguyệt xuân thì trưởng đậu miêu

Thiên lý hương tâm dạ cộng trường

Tha nhật xuân phong hà xứ lai ?

Cố hương can hạn cửu phương nông

(Tháng ba xuân đậu nẩy đều, Quê hương muôn dặm dạ sầu đeo, Gió xuân mai mốt về đâu biết, Quê hương nắng hạn tháng ngày theo).

    Và nếu như ta chỉ cần bỏ bớt đi 2 chử thì hóa ra rằng

        Xuân thì trưởng đậu miêu

    Hương tâm dạ cộng trường Xuân phong hà xứ lai ?

    Hương can hạn cửu phương

     Mai mốt biết về đâu Hương ?  nắng hạn đã lâu ngày.

Nguyễn Du không phải là kẻ vô tình dửng dưng, không đoái hoài đến mối tình cháy bỏng nồng nàng thiết tha của nàng Xuân Hương mà lả người tình tuyệt vời, thông minh, tài hoa

Một câu tình tứ da diết muôn năm, một rạo rực xác thân đến như thế làm sao mà một người tình lãng mạn như nàng không khóc được, không nhớ được.

                Hồ Đắc Duy