TĂNG QUẢNG HIỀN VĂN 29
乍 富 不 知 新 受 用 ， 乍 貧 難 改 舊 家 風 。
Sạ phú bất tri tân thụ dụng, Sạ bần nan cải cựu gia phong.
Chú Thích :
Sạ : là Thoạt, Chợt, Bỗng nhiên.
Thụ Dụng : là Hưởng thụ Tiêu dùng.
Gia Phong : Cái phong cách của gia đình.
Nghĩa Câu :
Chợt giàu nên không biết hưởng thụ tiêu dùng. Chợt nghèo nên khó mà sửa đổi phong cách gia đình trước đây.
Bỗng nhiên trúng số, trở nên giàu có, nên không biết phải ăn tiêu hưởng thụ như thế nào cho sung sướng. Bị phá sản thình lình, trở nên nghèo khó, nhưng cũng khó mà sửa đổi được cuộc sống phong lưu trước đây của gia đình, "Quen ăn không quen nhịn" mà!
座 上 客 常 滿 ， 樽 中 酒 不 空 。
Tọa thượng khách thường mãn, Tôn trung tửu bất không.
Nghĩa Câu :
Chỗ ngồi luôn luôn đầy khách ngồi, Trong chai không bao giờ không có rượu.
Chỉ gia đạo phú túc, giàu sang, lại hiếu khách, khách khứa luôn luôn lui tới đầy nhà, và trong chai luôn luôn đầy rượu, và... dĩ nhiên thịt cá ê hề, cao lương mỹ vị đầy bàn để đãi khách.
屋 漏 更 遭 連 夜 雨 ， 行 船 又 被 打 頭 風 。
Ốc lậu cánh tao lien dạ vũ, hành thuyền hựu bị đả đầu phong.
Chú Thích :
Lậu : là Rỉ ra, là Lọt ra, là Dột.
Ốc Lậu : là Nhà dột (mưa).
Liên Dạ : là Suốt đêm.
Đả Đầu Phong : Gió Đánh Ngay Đầu, là Gió Ngược.
Nghĩa Câu :
Nhà dột lại gặp phải cơn mưa suốt đêm, còn đi thuyền thì lại gặp phải gió ngược chiều.
Nghèo lại mắc cái eo, nhà dột lại mưa suốt đêm, muốn ngủ cũng không ngủ được, gió ngược mà đi thuyền, không khéo không tiến được mà còn bị thụt lùi là đằng khác.
記 得 少 年 騎 竹 馬 ， 看 來 又 是 白 頭 翁 。
Ký đắc thiếu niên kỵ trúc mã, Khán lai hựu thị bạch đầu ông.
Nghĩa Câu :
Nhớ năm xưa khi còn bé, dùng cây trúc làm ngựa để cỡi, nhìn đi nhìn lại thế mà đã là ông già đầu bạc rồi.
Thời gian vô tình, xem như chậm chạp, nhưng lại rất tích cực, không ngừng nghỉ, không chờ đợi... Thoáng cái, mà đầu xanh đã thành đầu bạc lúc nào không hay!!!
禮 義 生 於 富 足 ， 盜 賊 出 於 貧 窮 。
Lễ nghĩa sinh ư phú túc, Đạo tặc xuất ư bần cùng.
Nghĩa Câu :
Con người lễ nghĩa thì thường sinh ra ở gia đình giàu có sung túc. Còn những người trộm cướp thì thường sinh ra ở những gia đình bần hàn nghèo khó.
Trong tiếng Việt ta cũng có câu: "Phú quý sinh lễ nghĩa" mà!
Thường thì là thế, nhưng cũng chưa hẵn! Giàu có mà ăn chơi đàn điếm thì cũng dễ sinh đạo tặc lắm, còn nghèo khổ mà biết an phận thủ thường, thì cũng sinh lễ nghĩa như thường!
天 上 眾 星 皆 拱 北 ， 世 間 無 水 不 朝 東 。
Thiên thượng chúng tinh giai củng bắc, Thế gian vô thủy bất triều đông.
Nghĩa Câu :
Trên trời, tất cả những vì sao đều chầu về phương bắc (chỉ sao Bắc Đẩu). Còn trên đời nầy thì không có dòng nước nào mà không chảy về hướng đông (chỉ Biển Đông).
君 子 安 貧 ， 達 人 知 命 。
Quân tử an bần, Đạt nhân tri mệnh.
Xuất Xứ :
Đây là một trong những câu nổi tiếng để đời của người đứng đầu Sơ Đường Tứ Kiệt là Vương Bột, trong bài Đằng Vương Các Tự mà ông đã làm lúc chỉ mới có 16 tuổi.
Nghĩa Câu :
Người quân tử yên phận với cái nghèo của mình, còn người khoáng đạt thì hiểu được mệnh trời mà yên với số mạng của mình.
Sau câu nầy cũng là những câu nổi tiếng như:
Lão đương ích tráng, ninh tri bạch thủ chi tâm.
Cùng thả ích kiên, bất trụy thanh vân chi chí!
忠 言 逆 耳 利 於 行 ， 良 藥 苦 口 利 於 病 。
Trung ngôn nghịch nhĩ lợi ư hành, Lương dược khổ khẩu lợi ư bệnh.
Nghĩa Câu :
Lời nói trung thực nghe chói tai, nhưng có lợi khi thực hành. Thuốc hay đắng miệng, nhưng lại có lợi cho bệnh tật.
Tục ngữ ta cũng có câu: "Thuốc đắng dã tật, Lời thật mất lòng". Lời nói ngon ngọt dễ làm người ta xiu lòng nghe theo, và cũng dễ làm cho người ta mắc bẫy. Vì Ngọt mật thì rất dễ chết ruồi!
順 天 者 存 ， 逆 天 者 亡 。
Thuận thiên giả tồn, Nghịch thiên giả vong.
Nghĩa Câu :
Người nào Thuận theo đạo trời thì sống, còn Người nào đi ngược lại với đạo trời thì chết.
Đây là câu nói của Mạnh Tử trong chương Lâu Ly Thượng. Nguyên văn như sau:
天 下 有 道，小 德 役 大 德，小 贤 役 大 贤；天 下 无 道，小 役 大，弱 役 强。斯 二 者，天 也。顺 天 者 存，逆 天 者 亡。
Thiên hạ hữu đạo, tiểu đức dịch đại đức, tiểu hiền dịch đại hiền. Thiên hạ vô đạo, Tiểu dịch đại, nhược dịch cường. Tư nhị dã, Thiên dã. Thuận thiên giả tồn, nghịch thiên giả vong.
人 為 財 死 ， 鳥 為 食 亡 。
Nhân vị tài tử, Điểu vị thực vong.
Nghĩa Câu :
Người vì tiền tài mà chết, Chim vì miếng ăn mà chết.
"Nhân vị tài tử" có hai mặt ý nghĩa: Một là vì Tham tiền nên bị người khác gài bẫy, trúng kế, hoặc đi trộm cướp bị tội hình mà chết. Hai là vì muốn có tiền nhiều nên làm đêm làm ngày, bất kể chết sống, lao tâm lao lực quá độ mà chết!
"Điểu vị thực vong" là do bản năng sinh tồn, chim tham mồi mà chết cũng là chuyện thường tình mà thôi!
(Còn tiếp)
Đỗ Chiêu Đức
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét